MSCE Chichewa Literature Nthondo

 

Malo: Kumudzi kwawo kwa Nthondo, m’mphala, kumudzi wa kwa a msinda, kumunda, kwawo kwa eni dzina a Nthondo, kwawo kwa mkulu wochokera ku Harare.

Atengambali: Nthondo, amayi ake a Nthondo, atsibweni ake a Nthondo, amnzake a Nthondo, a Mdima ndi ena ambiri.

Nkhani ya m’Mutuwu Mwachidule

  • Ubwino wa Amayi: Amayi a Nthondo adakhala pa umphawi ndi Nthondo chifukwa cha imfa ya amuna awo. Iwo adasowa zinthu zambiri, kuphatikiza chakudya ndi anthu owathandiza.

  • Kumbukira: Amayi adakumbukira ubwino wa amuna awo, kamba ka mavuto omwe amakumana nawo, ndipo adayamba kuwonda.

  • Kukhala Ndalama: Nthondo adamvera chisoni chifukwa cha amayi ake, ndipo awiriwa adayamba kukhala moyo wodalirana.

  • Kuchita Zochita: Nthondo adakula ndi kusewera ndi anzake, omwe adamukopa kuti azikagona nawo kumphala. Adalandiridwa ndi anzake kumphala, koma adawuzidwa kuti m’mphala muli masautso ambiri.

  • Kukhala Ubuzi: Nthondo adakhumbira anzake akubusa mbuzi ndi nkhosa, ndipo adakapempha kuti azikabusa za atsibweni ake.

  • Chidyerano: Amnzake a Nthondo adamukopa mzawo kuti akonde moyo wa ubusa, ndipo anyamatawa ankachita chidyerano kumphala yawo.

  • Mtsogoleri: Anyamatawa ankasankha mtsogoleri wawo potengera kumenyana, ndipo ndewu zimachitika kawirikawiri ku ubusa.

  • Kuphunzira Ndewu: Nthondo anayamba kuphunzira moyo wa ndewu, ndipo amayi ake ankadabwa naye.

  • Kukhala M’mavuto: Nthondo adaphunziranso moyo wa kuba kumphala pamene njala idavuta m’mudzi mwawo.

  • Kuchita Kubera: Nthondo adayamba kukhumbira amnzake omwe amaba ndi kumawotcha nkhuku, ndipo adakanika kuwawuza amayi ake za kubedwa kwa nkhuku yawo.

  • Kuchita Makhalidwe Oipa: Nthondo adayamba kuwonetsera makhalidwe ake oipa, ndipo anawada alongo ake chifukwa chomuneneza kuba.

  • Kupanga Matenda: Nthondo adaponyera mwala alendo ndi kulasa m’modzi wa alendowo, ndipo anzake adasangalala nazo.

  • Kukhala Nkhondo: Nthondo adakula ndi makhalidwe amwano, bodza, kuba, ndewu, komanso ulesi.

  • Kusowa Chithandizo: Nthondo ankangokhalira kuyendayenda, osapezeka pakhomo, chifukwa chakukwiyidwa ndi amayi ake ndi atsibweni ake.

  • Moto Wamunthu: Nyumba ya amayi a Nthondo idapsa ndi moto, ndipo katundu wense adapsera momwemo.

  • Chikhalidwe Chofuna Chithandizo: Amayi a Nthondo adakapempha chimera kwa abwenzi awo kuti akaphike mowa wa milimo.

  • Kusowa Kothandizidwa: Amayi a Nthondo adamva chisoni ndi kusamalizika kwa ntchitoyo, koma Nthondo adakanabe kuwathandiza.

  • Kuyenda Kukachita Malo: Munthu wina adawathandiza amayi a Nthondo kumanga nyumba atawamvera chisoni.

  • Kuwona Azungu: Pamudzi pa a msinda panadutsa azungu, ndipo Nthondo adafunitsitsa kudziwa zambiri za azunguwo.

  • Kupitiliza Khalidwe: Nthondo adapitiriza khalidwe lake la kuba, pomwe adaba zipwete komanso nkhunda.

  • Kuchititsa Kutetezeka: Nthondo adaulura dzina lake ndi la atate ake kwa eni a nkhundazo.

  • Zichitika pa Mphamvu: Atsibweni ake a Nthondo adalipira mbuzi zisanu, ndipo adadzula Nthondo chifukwa cha khalidwe lake lakuba.

  • M’munda wa Mphamvu: Nthondo adakabanso misinde, ndipo mwini munda adachenjeza anthu kuti adzamulasa.

  • Kuchita Chikhalidwe: Nthondo adayoza malangizo a amayi ake, ngakhale kuti adali a chilungamo.

  • Kukambidwa Chikhalidwe: Nthondo adanyenga mnzake kuti akabe misinde ndi dowe, ndipo mnzakeyo analasidwa.

  • Kuyenda pakhomo: Nthondo adamenyedwa chifukwa chochititsa kuti mnzakeyo amwalire.

  • Kuteteza: Mwini munda adakana kuimbidwa mlandu wa kupha munthu, ponena kuti iye adapha nguluwe.

  • Kukalamba: Nthondo adakana kukadula mitengo yosema mipini atatumidwa ndi atsibweni ake.

  • Kuwona Makhalidwe: Nthondo adalandiridwa ndi mnzake wa dzina, kupatsidwa chakudya ndi malo ogona.

  • Miyambo ya Gule: Nthondo ndi mnzake adapita kukawonera gule, ndipo adayamba kuvina nawo.

  • Chikhalidwe Chokhudzana ndi Amayi: Nthondo adauzidwa uthenga wa matenda a amayi ake, koma sadapite kukawawona.

  • Maliro a Amayi: Nthondo adapita kwawo kukakhuza maliro a amayi ake, ndipo atsibweni ake adamudzudzula.

  • Kupempha Chimanga: Nthondo adakapempha chimanga kwa atsibweni ake, koma adamukaniza.

  • Kukonzanso: Mowa wammeto unaphikidwa, ndipo onse anachitamwambowo.

  • Chuma kuchokera ku Harare: Nthondo adamva za munthu yemwe adabwera ndi chuma kuchokera ku Harare.

  • Kupita ku Harare: Nthondo ndi amnzakewo adavomerezedwa kudzapita ku Harare pamodzi ndi a Mdima.

  • Kuwona Chuma: Nthondo adabwerera kwawo, ataba mbota.

  • Kukumana ndi Atsibweni: Anyamatawo adacheza ndi kugwirizana zowawuza akazi.

  • Kukhala ndi Ufa: Nthondo atapita kokatchera mbalame, adaba ufa wa mfumu.

Nkhani ya Nthondo:

  • Nthondo ananyamula ufa n’emphepo kwa a Mdima, ndipo adawuzidwa kuti azikanyamuka, koma adakana kuvomera mafunso a mbota yomwe adaba.

  • Nthondo ndi mnzake ananyamuka ulendo wawo, ngakhale Nthondo akumva chisoni chifukwa cha atsibweni ake omwe sanampatse kenako, akudana nawo.

  • Anyamatawo adacheza nkhani m’njira, ndipo atafika kwa a Mdima, analandiridwa bwino.

  • A Mdima adapereka moni ndi kuwawuza anyamatawo kuti akhale (aswere) kaye tsiku limodzi kuti awakonzere tsindwi la nkhokwe akazi awo.

  • Amnzake a Nthondo adathandiza a Mdima kukonza tsindwi, koma Nthondo adakana, akuti Ntchofu yamuvuta.

  • A Mdima ndi anyamata aja adanyamuka ulendo wawo kupita ku Harare m’mawa wa tsiku linalo.

Mfundo Zikulu za M’mutuwu:

  1. Umasiye

  • Amayi a Nthondo adavutika ndi umasiye atamwalira amuna awo.

  • Nthondo adavutika ndi umasiye amayi ake atamwalira.

  1. Chisoni

  • Mayi a Nthondo adali ndi chisoni nyumba yawo itapsa.

  • Amayi a Nthondo anali ndi chisoni ndi makhalidwe oipa a mwana wawo.

  • Mnzake wa Nthondo anawamvera chisoni amayi ake a Nthondo ndi kuwathandiza kumanga nyumba.

  • Nthondo anali ndi chisoni atsibweni ake atamukaniza chimanga.

  • Nthondo adagwidwa ndi chisoni mayi ake atamwalira.

  1. Kusintha Khalidwe

  • Nthondo adasintha khalidwe labwino ndi kuphunzira makhalidwe oipa.

  1. Kudalirana ndi Kudalira

  • Amayi a Nthondo anadalira bwenzi lawo kuti liwapatseko chimera.

  • Amayi a Nthondo anadalira anthu am’mudzi kuti awamangire nyumba yawo itapsa.

  1. Malangizo

  • Amayi a Nthondo adalangiza mwana wawo kuti asiye khalidwe loipa.

  • Mnzake wa Nthondo adalangiza Nthondo za kufunika kokawamangira nyumba amayi ake.

  1. Kunyozera ndi Mwano

  • Nthondo adanyozera malangizo a amayi ake.

  • Nthondo adanyozera malangizo a mnzake.

  • Nthondo adawachitira mwano amayi ake ndi atsibweni ake.

  1. Imfa

  • Amayi a Nthondo adamwalira.

  • Mnzake wa Nthondo adamwalira.

  1. Kusirira

  • Nthondo ndi amnzake anasirira chuma cha munthu amene anachokera ku Harare.

Maphunziro am’mutuwu:

  • Kufunika kwa kuthandiza anzathu omwe ali m’mavuto monga a umasiye.

  • Chinyamata chikhoza kuwononga munthu ngati atsatira magulu oipa.

  • Khalidwe loipa lilinso ndi zotsatira zake zoipa monga imfa.

  • Ndibwino kusamalira makolo athu akadali ndi moyo.

  • Mwana wa makhalidwe oipa sasangalatsa makolo ake komanso abale ake omwe akukhala nawo.

error: Content is protected !!